Có nên cho trẻ em sử dụng công nghệ AI sớm?

AI là một phần không thể thiếu trong thế giới công nghệ và có lẽ của nhiều người hiện nay. Tuy nhiên, cha mẹ có nên cho con cái tiếp xúc với AI sớm không?

Đây là câu hỏi mà nhiều người đang trăn trở khi trí tuệ nhân tạo (AI) đang trở thành một phần cốt lõi của cuộc sống hàng ngày. Câu trả lời không chỉ đơn giản là "có" hay "không", mà là bằng cách nào và tại sao. Việc cho trẻ tiếp xúc với AI là điều không thể tránh khỏi, nhưng cần được thực hiện một cách có chủ đích và có sự hướng dẫn của cha mẹ. Điều quan trọng là dạy trẻ cách trở thành người sử dụng AI có tư duy phản biện, chứ không chỉ là người tiêu dùng thụ động.

Những mối nguy hiểm của việc để trẻ sử dụng AI không kiểm soát

Mặc dù AI mang lại những lợi ích to lớn, nhưng cũng có những rủi ro nghiêm trọng, đặc biệt là đối với trí tuệ đang phát triển. Hệ quả nguy hiểm nhất là việc giảm tải nhận thức, hay xu hướng giao phó tư duy và giải quyết vấn đề cho máy móc.

Các nghiên cứu cho thấy việc phụ thuộc quá nhiều vào AI cho các nhiệm vụ như viết hoặc giải toán có thể dẫn đến suy giảm tư duy phản biện, trí nhớ và khả năng sáng tạo. Bộ não giống như một cơ bắp; nếu bạn không sử dụng nó, nó có thể yếu đi. Khi trẻ em liên tục dựa vào chatbot AI như ChatGPT, Perplexity hoặc Gemini để viết bài luận hoặc giải một phương trình phức tạp, chúng sẽ bỏ qua giai đoạn động não, lập luận hoặc suy nghĩ thấu đáo về vấn đề. Điều này có thể dẫn đến một quá trình suy nghĩ "vô hồn" hoặc thiếu sáng tạo, đồng thời làm giảm khả năng nhớ lại thông tin sau này.

Ngoài suy giảm nhận thức, những rủi ro khác khi trẻ em sử dụng AI bao gồm:

- Thông tin sai lệch và định kiến: Hệ thống AI chỉ tốt khi dữ liệu mà chúng được đào tạo phù hợp. Chúng có thể duy trì định kiến, thậm chí tạo ra thông tin sai lệch hoặc gây hiểu lầm. Một đứa trẻ tin tưởng AI một cách mù quáng có thể tiếp thu những thông tin không chính xác này.

- Nội dung có hại: Nếu không có bộ lọc phù hợp, AI có thể bị thao túng để tạo ra nội dung không phù hợp, bạo lực hoặc người lớn. Chatbot AI cũng có thể đưa ra lời khuyên nguy hiểm hoặc chưa được xác minh về các chủ đề nhạy cảm, điều này đặc biệt nguy hiểm đối với trẻ em dễ bị tổn thương đang tìm kiếm sự giúp đỡ.

- Mất kết nối với con người: Việc quá phụ thuộc vào bạn đồng hành AI có thể dẫn đến sự thu mình khỏi xã hội và thiếu sự phát triển về mặt cảm xúc. Chatbot không thể mang lại sự đồng cảm thực sự hoặc kết nối với con người, những yếu tố thiết yếu cho sự phát triển xã hội của trẻ.

Những điều phụ huynh nên làm khi cho con sử dụng AI

Việc định hướng trong lĩnh vực mới này đòi hỏi một cách tiếp cận chủ động và cân bằng. Thay vì cấm đoán trẻ dùng AI, cha mẹ nên trở thành người hướng dẫn, giúp con sử dụng các công cụ này một cách có trách nhiệm.

- Giáo dục bản thân và con bạn: Hãy bắt đầu một cuộc trò chuyện cởi mở về AI. Giải thích AI là gì, hoạt động như thế nào và những hạn chế của nó. Dạy con rằng AI là một công cụ, không phải con người, và câu trả lời của nó luôn cần được xác minh. Hãy đặt những câu hỏi như: "Điều đó có vẻ đúng không? Làm sao con biết?"

- Đặt ra những ranh giới và kỳ vọng rõ ràng: Thiết lập các quy tắc gia đình về việc sử dụng AI. Ví dụ: yêu cầu con phải tự làm bài tập về nhà trước khi sử dụng trợ lý AI. Khuyến khích con sử dụng AI để động não hoặc giải quyết vấn đề, chứ không phải là một cách để né tránh nỗ lực.

- Khuyến khích cách tiếp cận cân bằng: Cân bằng thời gian sử dụng màn hình với các hoạt động ngoại tuyến. Đảm bảo con dành thời gian đọc sách giấy, tham gia thực hành và các tương tác xã hội trực tiếp. Mục tiêu là đảm bảo trẻ phát triển những kỹ năng mà AI không thể sao chép, chẳng hạn như sáng tạo, đồng cảm và hành xử có đạo đức.

- Thúc đẩy phản biện: Dạy con trở thành người hoài nghi. Yêu cầu trẻ so sánh câu trả lời do AI tạo ra với thông tin từ một nguồn đáng tin cậy. Khuyến khích trẻ đặt ra những câu hỏi thách thức AI, buộc trẻ phải suy nghĩ phản biện về thông tin mình nhận được.

Bằng cách áp dụng những chiến lược này, bạn có thể giúp con mình lớn lên thành thạo kỹ thuật số, kiên cường và sẵn sàng phát triển trong một thế giới do AI dẫn dắt.