Cách gỡ crapware - phần mềm ngoài ý muốn khỏi máy tính

Ngoài malware (phần mềm độc hại) thì đa số người dùng có lẽ chưa quen thuộc với khái niệm crapware – những phần mềm mà người dùng không hề muốn có nhưng nó lại cứ hiện diện trên máy tính của mình. Chẳng hạn như những thanh công cụ, phần mềm diệt virus bản dùng thử, công cụ kết hợp với ISP, phần mềm chạy thử,….vv…. Sự có mặt của những phần mềm cứng đầu lì lợm này chính là do những nhà sản xuất thiết bị đã cài đặt chúng vào thiết bị gốc OEM sau khi được nhà cung cấp phần mềm trả tiền.

Các vấn đề trên máy tính khi có crapware:

Thông thường, vì là phần mềm ngoài ý muốn cài lén vào máy mà người dùng không biết nên những phần mềm này sẽ không có đầy đủ chức năng hoạt động hoặc bị hạn chế thời gian sử dụng. Chúng cũng không bao giờ đi kèm cài đặt truyền thông (media). Những crapware (thanh công cụ tìm kiếm, thanh công cụ thay thế trình duyệt web mặc định) sẽ nhắm vào mục đích quảng cáo, thu thập thói quen duyệt web của người dùng.

Rất khó tháo gỡ những crapware này bằng phương pháp thông thường, khiến cho người dùng cực kì khó chịu vì bị làm phiền. Chẳng hạn như một số dạng phần mềm luôn tự động cài driver cho máy tin hoặc thiết bị ngoại vi, nghĩa là cần thêm ứng dụng phụ, các bản cập nhật phần mềm làm cho không gian lưu trữ của thiết bị ngày càng chật hẹp, lãng phí.

Các giải pháp khắc phục:

Crapware trước giờ chủ yếu nhắm vào máy tính chạy hệ điều hành Windows của Micrsoft. Chúng tôi sẽ có vài bài khác để nói về crapware trên thiết bị di động. Sau đây là 5 lưu ý nhỏ để hạn chế crapware ít nhất có thể.

1. Sản xuất máy tính không kèm crapware

Hiện tại, Microsoft đã loại bỏ được 15 phần mềm crapware mà người dùng không hề mong muốn. Đối với từng dòng máy, người dùng cần kiểm tra cẩn thận, xác nhận các thông tin chi tiết để có thể lựa chọn không dùng máy tính có phần mềm thử nghiệm (trialware) cài đặt trong hệ thống. Việc này có thể mất một chút lệ phí nhỏ từ nhà sản xuất hay cung cấp sản phẩm. Sử dụng thêm các công cụ loại bỏ crapware để máy tính trở nên “sạch sẽ” hơn.

2. Kiểm tra xem phần mềm ứng dụng nào khởi động cùng hệ điều hành

Đây là một mẹo nhỏ đơn giản. Các phần mềm crapware thường cấu hình khởi động cùng lúc với hệ điều hành. Chỉ cần dùng chương trình Autoruns trên Windows được cung cấp bởi Mark Russinovich và Bryce Cogswell để kiểm tra. Autoruns sẽ kiểm tra thư mục Startup, Run, RunOnce, và các key registry, giúp hiển thị tất cả các chương trình khởi động cùng hệ điều hành. Ngoài ra nó còn xếp hạng các chương trình để giúp Windows có thể xử lý chúng, cũng như cho bạn biết tầm quan trọng của các phần mềm này. Sau đó, người dùng chỉ việc lựa chọn phần mềm nào nên giữ lại, phần mềm nào nên loại bỏ. Trang web hỗ trợ của phần mềm Autoruns khuyến cáo nên chọn Hide Signed Microsoft Entries vì nó giúp tập trung vào các ứng dụng bên thứ 3, thay vì phải theo dõi một danh sách dài các phần mềm.

3. Dùng phần mềm CCleaner

Phần mềm CCleaner khá quen thuộc trên máy tính. Đây là công cụ tối ưu hóa hệ thống, quyền riêng tư và công cụ dọn dẹp nhưng nó không phải là công cụ loại bỏ các crapware mặc định. Với tính năng loại bỏ các tập tin phụ, tập tin rác trên máy tính sau khi gỡ bỏ phần mềm nào đó, CCleaner có thể dùng để tăng cường loại bỏ crapware. Lưu ý là người dùng không nên cài đặt phiên bản đầy đủ của CCleaner vì nó yêu cầu cài đặt thêm crapware, bạn chỉ cần dùng bản portable là đủ.

4. Dùng PC DeCrapifier

Đây là phần mềm nhỏ gọn, tiện ích không yêu cầu cài đặt có khả năng tìm kiếm và liệt kê tất cả các ứng dụng bên thứ 3 trên máy tính. Sau đó, chương trình sẽ đưa ra lựa chọn cho bạn có muốn gỡ bỏ chúng hay không. PC DeCrapifier cũng có khả năng tạo một điểm khôi phục. Theo đó, nếu chẳng may gây ra lỗi và loại bỏ các ứng dụng có giá trị, bạn vẫn có thể lấy lại chúng.

5. Nếu không loại bỏ được crapware, kiểm soát chúng với WinPatrol

Trong trường hợp bạn không thể loại bỏ các phần mềm crapware, hãy dùng WinPatrol để quản lý chúng. WinPatrol có cơ sở dữ liệu rất lớn để bạn có thể truy vấn và xem xét đâu là crapware. Qua đó, bạn có thể đưa ra quyết định kỹ càng hơn trong việc xác định ứng dụng nào là cần thiết.

Lưu ý:

Crapware không phải là malware cho nên việc gỡ bỏ chúng không hẳn là vấn đề quá khó khăn. Điều này đúng trong trường hợp nó không phải là các phần mềm diệt virus dùng thử mà bạn tải về. Chẳng hạn như Norton, Symantec,MacAfee….vv…

Có nhiều người dùng sử dụng bản dùng thử miễn phí trên mạng vì không muốn thực hiện các bước phức tạp để gỡ bỏ triệt để chúng đi khi không muốn dùng nữa. Nếu bạn tìm hểu sẽ nhận thấy có nhiều phần mềm diệt virus có hẳn cả những công cụ, phần mềm và hướng dẫn chi tiết cho việc tháo gỡ sản phẩm của họ sản xuất khỏi thiết bị. Chính vì vậy, việc thực hiện theo các thủ thuật hướng dẫn ở trên sẽ giúp bạn đỡ bối rối trong trường hợp máy tính đầy những phần mềm lộn xộn dẫn đến hoạt động không hết hiệu suất.

Chúc bạn thực hiện thành công nhé!

Xuân Dung